Bogaty w miłosierdziu

Minął prawie rok, odkąd opublikowaliśmy artykuł o pierwszej encyklice św. Jana Pawła II Redemptor hominis. W grudniu 2015 r. papież Franciszek zainaugurował Jubileuszowy Rok Miłosierdzia, który trwa nadal. A my powracamy do przybliżania nauczania papieża-Polaka. Ku zaskoczeniu wszystkich (w tym moim własnym) kolejna encyklika papieska dotyczy właśnie fenomenu Bożego Miłosierdzia!

Dives in misericordia (Bogaty w miłosierdziu) – to tytuł drugiej encykliki papieża Jana Pawła II. Została opublikowana 30 listopada 1980 r., w trzecim roku pontyfikatu papieża, w I niedzielę Adwentu w Rzymie.

Dzięki poprzedniemu dokumentowi papieskiemu mogliśmy uświadomić sobie niezwykłą godność człowieka, korony stworzenia Bożego. Dowiedzieliśmy się również o zagrożeniach czyhających współcześnie na ludzi, o wyzwaniach, jakie przed nimi stoją, a także o niepokojach związanych z rozwojem sytuacji na świecie. W kolejnej encyklice papież stara się wskazać lekarstwo na wszelkie utrapienia i choroby naszych czasów, skupiając się kolejny raz na osobie Zbawiciela jako na Tym, który objawił nam Boga bogatego w miłosierdziu, swego Ojca. „Objawił nam Go zaś i ukazał w sobie – Jego Synu” (I, 1). Sama świadomość posiadania wielkiej godności nie wystarcza, bowiem „człowiek i jego najwyższe powołanie odsłania się w Chrystusie poprzez objawienie tajemnicy Ojca i Jego miłości” (I, 1). Brzmi to może zbyt teologicznie, ale Ojciec Święty wyjaśnia to doskonale, omawiając przypowieść o synu marnotrawnym w dalszej części encykliki.

Jak można zrozumieć miłosierdzie, skoro „w świecie współczesnym zostało rozbudzone na wielką skalę poczucie sprawiedliwości” (VI, 12)? A ta ostatnia bardzo często jest przeciwstawiana miłosierdziu. „Samo słowo i pojęcie «miłosierdzie» jakby przeszkadzało człowiekowi, który (…) uczynił sobie [obecnie] ziemię poddaną” (I, 2). Bardzo często wypieramy miłosierdzie albo uciekamy się do ustanawiania kolejnych praw, które mają zapobiegać kolejnym ludzkim tragediom. Papież tego nie krytykuje, lecz zauważa, że ludzkie działania, choć odwołują się do idei sprawiedliwości, często jej zaprzeczają, doprowadzając do wypaczeń i nadużyć, a także do nienawiści wobec drugiego człowieka, kończąc nawet na chęci unicestwienia swojego przeciwnika. Sama sprawiedliwość nie wystarcza, należy sięgnąć głębiej, do tych „sił ducha, które warunkują porządek sprawiedliwości” (VI, 12), na które składa się miłość i miłosierdzie.

Jeśli miłosierdzie jest największym przymiotem Boga, należy zaznaczyć, iż obecne jest nie tylko w Nowym Testamencie, lecz przede wszystkim w Starym, w którym Bóg objawiał się Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi, a w czasie niewoli egipskiej również Mojżeszowi. Tam Adonai przedstawiał się jako miłosierny i łaskawy, o czym w Prawie możemy przeczytać wielokrotnie. Lud Przymierza doświadczał miłosierdzia w swoich dziejach, w czasach odejść od Pana i wielkich nawróceń, zarówno tych indywidualnych jak i społecznych. Bóg jest wierny i kocha, te dwie cechy sprawiają, że Bóg Ojciec, znający kondycję swojego stworzenia, „jeśli spotka się z pokutą i prawdziwym nawróceniem, przywróci swój lud z powrotem do łaski” (III, 4), darując mu przewinienia, grzechy i niewierności. Bóg jest wierny, to znaczy, że nie chce odwoływać swojego słowa, raz danego ogólnie pojętemu ludowi wybranemu. W ST tym ludem był Izrael, w NT wszyscy dzięki Jezusowi Chrystusowi są Ludem Nowego Przymierza, Kościołem Powszechnym.

Twitter